Յովհաննէս Թումանեան (19 Փետրուար 1869, Դսեղ — 23 Մարտ 1923, Մոսկուա): Ամենայն Հայոց բանաստեղծ, արձակագիր, գրական, ազգային եւ հասարակական գործիչ, ։ Գրած է բանաստեղծութիւններ, պոէմներ, քառեակներ, վիպերգներ, պատմուածքներ ու հեքիաթներ, ակնարկներ, քննադատական ու հրապարակախօսական յօդուածներ, կատարած է թարգմանութիւններ, մշակած է «Սասունցի Դաւիթ» դիւցազներգութիւնը։
Ծնած է Լոռի գաւառի Դսեղ գիւղը, հոգեւորական ընտանիքի մը յարկին տակ։ Նախնական կրթութիւնը գիւղի դպրոցին մէջ ստանալէ ետք, յաճախած է Ջալալօղլուի (այժմու Ստեփանաւան) դպրոցը, որմէ շրջանաւարտ՝ 1883-ին, անցած է Թիֆլիս, ուսումը շարունակելու Ներսիսեան Ճեմարանէն ներս, սակայն նիւթական ծանր պայմաններու ճնշումին տակ, 1887-ին ակամայ լքած է դպրոցը եւ նետուած կեանքի ասպարէզ` աշխատանք գտնելով նախ Թիֆլիսի հայոց Դատաստանական խորհուրդի, ապա Հայ հրատարակչական միութեան գրասենեակներուն մէջ, 1893-էն աշխատակցած է «Աղբիւր», «Մուրճ», «Հասկեր», «Հորիզոն» գրական պարբերականներուն, յետոյ ամբողջովին նուիրուած՝ գրականութեան։
1899-ին Թումանեանի նախաձեռնութեամբ Թիֆլիսի մէջ ստեղծուած է «Վերնատուն» գրական խմբակը, որու անդամներն էին Աւետիք Իսահակեան, Դերենիկ Դեմիրճեան, Լեւոն Շանթ, Ղազարոս Աղայեան, Պերճ Պռոշեան, Նիկոլ Աղբալեան եւ շատ այլ յայտնի արուեստագէտներ:
1912-ին Թումանեան ընտրուած է նորաստեղծ Հայ գրողներու կովկասեան ընկերութեան նախագահ, իսկ 1918-ին՝ Հայոց հայրենակցական միութիւններու միութեան (ՀՀՄՄ) նախագահ։ Առաջին համաշխարհային պատերազմին (1914-1918) հայ ժողովուրդի կրած վնասները հաշուելու եւ Փարիզի հաշտութեան խորհրդաժողովին (1919-1920) ներկայացնելու նպատակով ՀՀՄՄ-ն 1918-ին ստեղծուած է Քննիչ յանձնաժողով մը՝ Թումանեանի գլխաւորութեամբ։ Ոչ մէկ ջանք խնայած է՝ Եղեռնէն փրկուած եւ Էջմիածինի մէջ հաւաքուած իր ազգակիցները տեղաւորելու եւ զանոնք սնունդով ապահովելու համար։ Այդ առիթով է, որ ինքզինք կոչած է «Ամենայն Հայոց Բանաստեղծ»՝ կաթողիկոսին հետ վէճի մը ընթացքին։ 1912-1921 թուականներուն եղած է Հայ գրողներու կովկասեան միութեան նախագահ։ Հայաստանի խորհրդայնացումէն ետք նախագահած է Հայաստանի օգնութեան կոմիտէն (1921-1922)։ 1921-ի աշնան Թումանեան մեկնած է Կ.Պոլիս՝ հայ գաղթականներուն համար օգնութիւն գտնելու նպատակով։ Քանի մը ամիս հոն մնալէ ետք, հիւանդ վերադարձած է:
Թումանեան կը տառապի դեղնախտէ։ Վիրահատման ենթարկուելու համար ճամբայ կ’ելլէ դէպի Մոսկուա՝ Պերլին անցնելու եւ հոն մասնագիտական գործողութեամբ բուժուելու համար։ Բայց խլիրդը խոր բոյն դրած էր մէջը եւ հայ գրականութեան փառքը կազմող «Հանճարեղ Լոռեցին» կը մահանայ Մոսկուայի մէջ՝ 23 Մարտ 1923-ին։
