Տոքթ. ՃՈՐՃ ԲԱՐՍԵՂԵԱՆ
Վարչապե՜տ
Ժողովուրդի՜ ընտրած վարչապետ․․․
Ու ակամայ մտաբերում եմ մի ծէս՝ ֆանտազիայի ժանրի գեղարուեստական կինոյից, անունը չեմ յիշում, որտեղ ինչ որ մի խուլ անտառի մէջ, լիալուսին կէսգիշերում, ցեղախմբի քրմապետը իր երիտասարդ մօրուքաւոր քուրմերի հսկողութեամբ ու ժողովուրդի ներկայութեամբ, ցեղախմբից ընտրուած մի աղջկայ հետ 15 րոպէ առանձնանում է, ապա նոյն աղջկան մազերից քաշելով բերում բարձունքի վրայ՝ սատանայադէմ արձանի կողքը յատուկ զոհասեղանին, ողջ վիճակով դանակով սիրտն է հանում կրծքավանդակից, եւ մատուցում «Հալահուլա»յի արցանին․ ու այս ամէնը կատարւում է ամբոխի ոգեւորիչ բացականչութիւնների ներքոյ։ Քրմապետը նրանց համոզել է որ ամիսը մէկ նման զոհ մատուցելով «Հալահուլա» աստուածը երաշխաւորում է իր ցեղախմբին ապահով ու յաջողակ ամիս։ Քրմապետի բոլոր թելադրութիւններն ու հրամանները անքննելի ու անարարկելի են, չէ՞ որ նա «Հալահուլա» աստծոյ միակ պատգամախօսն է, իսկ հասարակ մահկանացուները հնարաւորութիւն չունեն «Հալահուլա»յի հետ դէմ ընդ դիման անմիջական խօսելու եւ հարցնելու՝ ճ՞իշտ է այս բոլորը թէ՞ սխալ․․․ ։
Ի՞նչ տարբերութիւն այսօր, նա քրմապե՞տ է կոչւում, թէ վարչապետ: Ի՞նչ տարբերութիւն, թէ նա որո՞ւ միակ լիազօրն ու պատգամախօսն է. «Հալահուլա»յի՞, թէ ժողովուրդի․․․
*****
Ժողովու՜րդ․․․
Մի երիտասարդի վիրահատման հարց է քննարկւում, խորհրդակցութիւն է, ներկայ են վիրաբոյժը, թերապեւտը, անեսթեզիոլոգը, նեարդաբանը, եւ մի քանի այլ բժիշկ մասնագէտներ․ հիւանդին վիրահատե՞լ թէ բուժել դեղորայքներով։ Այս նեղ մասնագիտական հարցի լուծումը ենթադրու՞մ է «Ժողովուրդի կարծիքը», եւ անհրաժե՞շտ է այս խնդրով կազմակերպել ժողովուրդի հանրաքուէ կամ ընտրութիւններ․․․։ Երկու շէնք այն կողմ, տեղի է ունենում քաղաքաշինական խորհրդակցութիւն նորակառոյց շէնքի մը նախագծի կապակցութեամբ, ներկայ է՝ շինարարը, ճարտարապետը, տնտեսագէտը, Էլեկդրիկը ․․․ վիրաբոյժը կամ թերապեւտը այնտեղ ըսելիք մը ունի՞ն. իսկ Ժողովուրդի կարծիքը այս հարցով․․․ անհրաժե՞շտ է կազմակերպել ժողովուրդի հանրաքուէ կամ ընտրութիւններ․․․։
Եթէ հասարակութեան առողջական խնդիրների լուծումը կարելի է վստահիլ անհատների՝ որոնք բժշկական կրթութիւն չունեն, շինարարական խնդիրները լուծելու իրաւասու լինեն բանասէրները, քաղաքականութեամբ զբաղուին լեզուաբաններն ու քայլելու սիրահար թափառականները, ուրեմն այսուհետ մեզ պէտք չեն բժշկական համալսարանը, փոլիթեքնիքը, քաղաքագիտութեան ինսթիթութը, եւ մնացած բոլոր բուհերը, որոնք աւելորդ նիւթական բեռ են պետութեան վզին․․․ փակե՜նք բոլորը, ու այլեւս չզարմանանք եթէ հիւանդը վիրահատարանից ողջ դուրս չգայ որովհետեւ նրան վիրահատել էր ճարտարապետը, թերապեւտի նախատեսած շէնքը բուլ գայ, ու պատերազմը տանուլ տանք բազմահազար զոհերով՝ որովհետեւ մեր բանակի գլխաւոր հրամանատարը եղել է ժողովուրդի բացարձակ վստահութիւնը վայելող, բանակ չծառայած ժուրնալիսթ մը․․․։
*****
Եւ կրկին՝ Ժողովուրդ․․․
Մտաւորական խաւը միշտ փոքրամասնութիւն է լինում, եւ սա զարգացման կամ ազգային գենի հետ կապ չունի, բոլոր հասարակութիւններում օրինաչափութիւն է։ Միշտ չէ, որ ժողովուրդի մեծամասնութեան ընտրութիւնը՝ մտաւորական խաւի մեծամասնութեան տրամաբանութեան համահունչ է լինում։ Յաճախ ժողովուրդի մեծամասնութեան ընտրութիւնն ու ընտրանին ձեւաւորւում է մտաւորական «որ փոքրամասնութիւն է» խաւի մէջ առաջացած խմբաւորումներից մէկի թելադրութեամբ, եւ մասնաւորապէս այն խումբին, որն ունի 1․ ժողովուրդին ոգեւորող, համոզող եւ առաւել «բարձր ոսկեսարեր» խոստացող՝ համարձակ ու բարձրաձայն հռետոր, 2․ աւելի շատ նիւթական հնարաւորութիւններ, ժողովուրդի վրայ ներգործող տեղեկատուական մեծ դաշտ գրաւելու։ Ուստի, անգամ արդար ընտրութիւնների արդիւնքում ժողովուրդի կամքը, իրականում՝ այն փոքրամասնութեան կամքն է, որն ունի հռետոր անհատ ու նիւթական մեծ հնարաւորութիւններ, հետեւաբար այդ ընտրութիւնը ոչ միշտ է լինում արդար, յարմար ու մեծամասնութեանը համար բարեբեր։
*****
«․․․ Ելոյթ է ունենում Սովետական միութեան գիւղատնտեսութեան հերոս, գերագոյն խորհուրդի դեպուտատ, աւագ կթուորուհի Վալենթինա Նիկալայովնան․․․»․ հները յիշում են այս դրուաքը «ո՜չ թէ նոր հները, այլ հին հները՝ Սովետի մարդիկ», յիշում են նաեւ «Վալենթինա Նիկալայովնա»յի ոգեւորիչ ելոյթից յետոյ ՍՄԿԿ գերագոյն խորհրդի նիստի ներկայ դեպուտատներու բուռն ծափահարութիւնները, բայց թէ նա ի՞նչ ասաց, կամ ի՞նչ ունէր «աւագ կթուորուհին» Սովետական միութեանը հաղորդելու՝ ոչ ոք չի յիշում, միգուցէ չի էլ լսել կամ լսելիս չի հասկացել․․․ բայց չէ՞ որ «Աւագ կթուորուհին» այն ժամանակ իր ժողովուրդի «հալալ զուլալ» ընտրութիւնն էր․ իսկ միթէ՞ մեր ներկայ խորհրդարանի մէջ չկան «Վալենթինա Նիկալայովնա»յի նմանակները, որոնք «ժողովուրդի քուէով» կոչուած են այնտեղ երկիր ղեկավարելու ․․․։